Inhoud

Als vroedvrouw kom je in contact met vrouwen en hun omgeving die jouw zorg nodig hebben. Die interactie doe je als lid van een ruimer team (samen zorgen), vanuit verwachtingen in een diverse samenleving. Hoe gaan we hier op een goede manier mee om? Wat moeten we doen, wie willen we voor hen zijn, wat beschouwen we als goede zorg? Het zijn kernvragen van een ethische benadering van de zorg. In deze cursus krijg je toetsstenen en handvaten aangereikt om redeneringen over alledaagse zorgsituaties kritisch te bekijken. Dit (filosofisch-)ethisch perspectief brengen we in kritische verhouding tot het Belgische juridische kader van de zorg.
Om de zorg holistisch te benaderen, besteden we bijzondere aandacht voor de zorgvrager-gerichtheid van de (toekomstige) vroedvrouw en aan de (h)erkenning van de waardenbeleving en zingeving van de patiënt. Dit vooronderstelt inzicht, kennis en reflectie- en redeneervaardigheden. Studenten krijgen als uitdaging diverse filosofisch-ethische topics te hanteren als bouwsteen voor de eigen argumentatie rond een concrete zorgsituatie. Anderzijds fungeren die topics ook als toetssteen om te bepalen of handelingen en redeneringen ethisch correct of al dan niet sterk onderbouwd zijn, rekening houdend met de ethische reflectie die een neerslag vindt in deontologie en wetgeving. 

In dit opleidingsonderdeel bouwt de student geleidelijk aan een eerste aanzet tot analyse van alledaagse zorgsituaties op. Ethische toetsstenen zijn hierbij:

• (beroeps)waarden en normen bv. rond health equity
• Kenmerken van het ethische perspectief (normatief, anti-dogmatisch, intersubjectief/argumentatief, alpartijdig) met integratie van het kruispuntdenken
• Taak, methoden, grenzen en uitdagingen van ethiek als discipline
• de zorgvisie en vijf fasen van J. Tronto
• Vier bronnen van ethische ervaring (negatieve/positieve contrastervaring, modelervaring, contrastervaring)
• Zorgen: een netwerk van relaties (beroepscompetenties/profiel)
• Vier aspecten van de handeling en de ethische kubus
• Een stappenplan voor systematische casusanalyse (met een totaalformulier)
• Enkele belangrijke ethische criteria (principes van Kant, utilitarisme, proportionaliteitsbeginsel)
• Relationele autonomie als vroedkundige uitdaging
• Ethisch handelen: vanuit een matuur geweten (Kohlberg, Gilligan)
• Bouwstenen voor een filosofisch-ethische redenering
• Wereldbeelden en hun invloed op de organisatie en visie op zorg
• Autonomie in verschuivende wereldbeelden
• Verhouding ethische en juridische perspectief

Het juridische kader omvat:

• een inleiding recht,
• wet op de verpleegkunde ( diploma nog gelijkgesteld tot okt 2018),
• wet vroedkunde,
• bekwaamheid,
• wet patiëntenrechten,
• beroepsgeheim,
• capita selecta rond aansprakelijkheid,
• capita selecta rond begin en einde van het leven
• capita selecta: actualiteit.

Om de filosofisch-ethische reflectie binnen een maatschappelijk kader met inbegrip van de Belgische wetgeving te bevorderen, bediscussiëren we in twee teamteachings de verhouding tussen het ethische en juridische perspectief in concrete zorgsituaties.

Studiemateriaal

Studiekost: 51-75 euro (De informatie over studiekosten zoals hier opgenomen is indicatief en geeft enkel de prijs weer bij aankoop van nieuw materiaal. Er zijn mogelijk ook e- en tweedehandskopijen beschikbaar. Op LIMO kan je nagaan of het handboek beschikbaar is in de bibliotheek. Eventuele printkosten en optioneel studiemateriaal zijn niet in deze prijs vervat.)

Als vroedvrouw dien je om te gaan met divers bronnenmateriaal. Lesnota’s en powerpoints zijn online via de Canvascursus digitaal beschikbaar. Bepaal zelf of je een papieren versie handiger vindt om te studeren, als je print, zorg dan dat je over de recentste versie (van het lopende schooljaar) beschikt. De handboeken zal je in meerdere opleidingsonderdelen van je opleiding terug nodig hebben. Schaf je daarom de recentste versie aan.

Verplicht te bestuderen cursusmateriaal:

• Van Den Eynde, I. (s.a.). Filosofisch, ethisch en juridisch redeneren [onuitgegeven cursusnota's], Campinia Media.
• Rossau, A. (s.a.). Juridisch redeneren [onuitgegeven slides], TM GZT.
• Fransen, R., & Van Den Eynde, S. (2008). De elfde dimensie: waarden, normen en zingeving in de zorg, Campinia Media [dit handboek heb je ook nodig voor Persoonlijke ontwikkeling in de professie: verkenning, verdieping en integratie]. Te kennen items: pp. 17-19; 43-63; 73-103.
• François, K. (2005). Moreel redeneren, Antenne, 12-17
• Decock, G., Janssens, V., Laes D., Nys, H., Ossieur, S., Timmerman, K., et al. (2023). Recht voor verpleegkundigen en vroedvrouwen, Wolters/Kluwer.

Te kennen items uit dit handboek: algemene inleiding: I tem V; burgerlijk recht: ontstaan van de persoon en afstamming, bekwaamheid; ouderlijk gezag; beroepsgeheim, hulpverleningsplicht, valsheid in geschriften, ...); strafrecht aansprakelijkheid, beroepsuitoefening in de gezondheidszorg; de rechten van de patiënt.
De inhoudstafel van de recentste druk met concrete opgave van te kennen pagina’s komt in de Canvascursus in de module met informatie over het opleidingsonderdeel Filosofisch Ethisch juridisch redeneren..

Verplichte oefeningen:

Sommige lesinhouden worden via lesvoorbereidende oefeningen aangebracht. Deze vind je terug op Canvas.
Studenten worden bovendien verondersteld alle theorie in te oefenen op basis van de casus die ze zelf aanleveren.

Aanbevolen materiaal (achtergrond en oefeningen) (aanschaffen niet verplicht)

• Goodarzi, B., & Borrel, D. (2024). Baren buiten de box: over hoe de geboortezorg niet voor iedereen gelijk is, De arbeiderspers [over gelijkwaardige zorg].
• Van Den Eynde, I. (s.a.). Filosofisch-ethisch redeneren: slides, TM GZT. [powerpoints zijn bedoeld als ondersteuning van het lesgebeuren, ter beschikking via de digitale leeromgeving Canvas, in de Canvas cursus Filosofisch, ethisch en juridisch redeneren]
• - Verkerk, M., & Dijkstra, G. J. (2003). Goede zorg voor kinderen met kanker en hun ouders: een zorgethische beschouwing. Pedagogiek, 23/3, 241-253. [pdf digitaal beschikbaar op https://dspace.library.uu.nl/handle/1874/187602  ]
• Zorgnet Vlaanderen (2009). Ethisch advies nr. 14: Medische beslissingen omtrent het levenseinde van ernstig zieke pasgeborenen. [http://www.zorgneticuro.be/publicaties/ethisch-advies-14-medische-beslissingen-omtrent-het-levenseinde-van-ernstig-zieke ]
• Zorgnet Vlaanderen (2011). Ethisch advies nr. 15: Goede zorg bij etnisch-culturele diversiteit. [https://www.zorgneticuro.be/sites/default/files/ethischadvies15_0.pdf ]

​Voor het filosofisch-ethisch redeneren zijn extra oefeningen beschikbaar:

- in het handboek
- in de cursusnota's
- in de digitale leeromgeving Canvas, in de diverse modules in de Canvascursus Filosofisch, ethisch, juridisch redeneren (onder meer spelletjes en oefeningen op filmfragmentjes).

Toelichting werkvorm

Diverse werkvormen worden gehanteerd:
- interactief hoorcollege
- flipped classroom (studenten bereiden thuis voor, verdieping via oefeningen in de klas)
- zelfstudie met verwerkingsopdrachten
- teamteaching

Doorheen alle werkvormen wordt gewerkt met casuïstiek. Studenten brengen ook zelf een casus rond alledaagse vroedkundige zorg aan (geen topics uit latere jaren van de opleiding!). Deadline in de casusopdracht op Canvas.